अभ्यासाचे ओझे

शाळा आणि अभ्यास यांचे नाते जरी अतूट  असते असे मानले तरी केवळ पुस्तकी अभ्यास शिकवणे हा कोणत्याही शाळेचा एकमेव उद्देश नसावा.  नुसता अभ्यास करवून घेण्यापेक्षा  अभ्यासू दृष्टीकोन विकसित करणे महत्वाचे आहे असे मी मानते. 

प्रत्येक विद्यार्थ्यामध्ये उत्कृष्ट निरीक्षणशक्ती असते. घरातील व घराबाहेरील घडामोडी मुल अचूक टिपत असते. एका विशिष्ट वातावरणाच्या संस्कारात प्रत्येक मुल आपापली आंतरिक शक्ती आजमावत असते. शाळा नावाच्या कोंडवाड्यात ही शक्ती ते मुल वापरू शकत नाही. केवळ लिखित अभ्यास, प्रश्नोत्तरे आणि घोकंपट्टी या अस्त्रांच्या सहाय्याने ही मुले आपापल्या आवडत्या वाटा चोखाळू शकत नाहीत. मनातल्या हाकांना प्रतिसाद देऊ शकत नाहीत. यामुळे अभ्यासातली गम्मत हरवून जाते आणि अभ्यासाचे ओझे वाटायला लागते. फुलपाखराच्या पंखांवरील रंग बघण्याची ओढ असलेले मन गणिताचे पाढे आणि इतिहासाच्या रुक्ष तपशिलांमध्ये रमू शकत नाही. पाऊस प्रत्यक्ष पाहण्याची संधी पावसावर कश्याबश्या लिहिता आलेल्या निबंधामुळे निसटून जाते. शिक्षक फळ्यांवर लिहितात आणि विद्यार्थी वहीत उतरवतात , परीक्षेत जमेल तसे पेपरावर खरडतात आणि थोडेबहुत मार्क मिळवतात.  या सर्व खटाटोपात साक्षर बनण्यापलीकडे मुले इतर काही बनू शकतात असे मला वाटत नाही. त्यांच्यामध्ये असणाऱ्या सृजनशीलतेची आणि सक्षमतेची ओळख त्यांना शाळा नावाच्या कारखान्यात खरोखर पटते का?  बाहेर निरभ्र , विस्तीर्ण  आकाश त्यांना साद घालत असताना शाळेच्या चार  भिंतीमध्ये आपले आकाश कसे शोधायला मिळणार?  तासंतास निरिच्छपणे अभ्यास आणि आनंदाचा होतो ऱ्हास! आपण विद्यार्थी तयार करतो की परीक्षार्थी हे ही शाळेच्या अधिकाऱ्यांनी जरूर तपासून पाहावे. मुलांच्या उद्याच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी त्यांच्या वर्तमानाला वेठीस धरू नये. त्यांना त्यांच्या परीने मुक्तपणे फुलू द्यावे.