मंगळ

तुम्हाला मंगळ आहे असे जाणकारांनी सांगितल्यावर अनेकजण मनातून चरकतात.. मग यावर काय उपाय आहे , कोणता खडा घालू, कोणती उपासना करू अशी पृच्छा सुरु होते. तथापि मंगळ आहे म्हणजे नक्की काय याचा मागोवा घेणारे संख्येने फार कमी आढळतात. विवाह जमविण्याच्या मार्गातील हा एक मोठा अडथळा आहे अशी अनेकांची पक्की खात्री झालेली असते.
तुमच्या जन्मकुंडलीत बाराव्या स्थानी (व्यय), पहिल्या स्थानी (लग्न), चतुर्थ, सप्तम आणि अष्टम स्थानी मंगळ स्थित असता मंगळदोष आहे असे समजले जाते. पण या मंगळाच्या प्रतिकूलतेची टक्केवारी मात्र इतरही अनेक गोष्टींवर अवलंबून असते. मंगळ कोणत्या राशीत, कोणत्या नक्षत्रात, कोणत्या ग्रहाच्या अंशात्मक युतीत अथवा प्रतियोगात, केंद्रयोगात या योगांवरून त्याची बरी-वाईट फळे देण्याची क्षमता ठरवली जाते. यांशिवाय मंगळाच्या दृष्ट्याही तपासणे गरजेचे असते. मंगळाच्या बाल, कुमार, वृद्ध अवस्थाही समजून घेणे इष्ट असते. मंगळावर होणारे शनीसारख्या अथवा गुरूसारख्या ग्रहांचे दृष्टीयोग अभ्यासावे लागतात. मंगळ-राहूचे नाते तपासणेही अत्यावश्यक ठरते. इतक्या सगळ्या बाबींचा साकल्याने विचार केल्यानंतर मग एखाद्या निश्चित अशा निष्कर्षाप्रत येता येणे शक्य असते. पण याचा अर्थ असा नव्हे की इतर स्थानी मंगळ असता त्याचे सगळे अनुकूलच परिणाम दिसून येतात. काही जाणकार द्वितीय स्थानातील म्हणजेच कुटुंब स्थानातील मंगळ प्रतिकूल मानतात. 
मुळात मंगळ हा तामसी प्रकृतीचा ग्रह आहे. पण म्हणून मंगळ सर्वार्थाने वाईट होत नाही. तो अविचारी आहे पण तो साहसीसुद्धा आहे. शस्त्रास्त्रांचा कारक ग्रह मंगळ शूर योद्धेही निर्माण करेल आणि प्रचंड नरसंहार करणारे अतिरेकीही निर्माण करेल. मूळ नक्षत्रातील मंगळ एखाद्या शल्यविशारदाच्या हाताला अमाप यश देईल तर हाच मूळ नक्षत्रातील मंगळ वाणीशी संबंधित स्थानात असता माणसाला अत्यंत तिखट आणि अर्वाच्य जीभ देईल. बुधासारख्या ग्रहाच्या युतीत असता जशी टीकाखोर वृत्ती देईल तशी गणिती बुद्धी आणि हजरजबाबी वृत्तीही देईल. शुक्राच्या योगात कामभावनेचा अतिरेक करेल पण  खेळाडूस पोषक असे नैपुण्यही देईल. उच्च राशीतील ( मकर ) मंगळ चांगली श्रेणी देईल तर नीच राशीतील (कर्क) मंगळ चांगली फळे देण्यास असमर्थ ठरेल. मंगळाचा लढाऊ बाणा रणभूमी गाजवेल पण तोच बाणा घराच्या भिंती उध्वस्त करून टाकेल.  स्फोटक गोष्टींचा, आगीचा, उष्णतेचा कारक ग्रह मंगळ आहे तर  अंगभूत व्यायामाचा, कसरतीचा, कुस्तीचा कारक ग्रहही हाच आहे.  सुदृढ प्रकृती बहाल करणारा मंगळच असतो आणि उष्णतेचे विकार देणाराही मंगळच असतो. पुढचा मागचा विचार न करता संकटात सर्व-शक्तीनिशी झोकून देणारा मंगळ असतो तर आगीचे, स्फोटाचे प्राणभय निर्माण करणारही मंगळच असतो. 
नाण्याला जशा दोन बाजू असतात त्याचप्रमाणे प्रत्येक ग्रहाला धन आणि ऋण अशा दोन बाजू असतात. चांगल्या स्थानात, चांगल्या राशीत, चांगल्या नक्षत्रात आणि इतर ग्रहांच्या चांगल्या योगांत असलेला ग्रह सर्वसाधारणपणे चांगली फळे देण्यास समर्थ असतो. प्रत्येक ग्रहासाठी सु-स्थाने आणि दु-स्थाने वेगवेगळी असतात. चांगली-वाईट राशी, नक्षत्रे वेगवेगळी असतात. स्थानपरत्वे मिळणारी फळेही भिन्न असतात. 
प्रखरता,  दाहकता, निश्चयाचे तेज, ओजस्विता , पेटून उठण्याची जिद्द ही मंगळाची बलस्थाने होत. पण राशी, नक्षत्रे अथवा इतर ग्रहांचे सहकार्य लाभले नाही पण त्याच्या या अंगभूत गुणांवर पाणी पडते आणि साहसाची जागा भित्रेपणा घेतो. कणखरता आणि शौर्य या सद-गुणांचा लोप होऊन अस्थिरता, भ्याडपणा, कचखाऊ वृत्ती अंग वर काढते. वाणी ओजस्वी न होता दुर्बल होते. रिपुंना पराजित करण्यास सरसावणारा मंगळ कुणाच्यातरी पदराआड लपण्यास अधीर होतो. निर्भीड विचारांची जागा मुळमुळीत विचार घेतात. देशाचे संरक्षण करण्यास आणि देशद्रोह्यांचा बिमोड करण्यास आघाडीवर असलेला मंगळ देशविघातक कृत्यांचा आसरा घेताना आढळतो. 
मुळातच मंगळाची वृत्ती ही एक घाव दोन तुकडे करण्याची असल्याने आणि 'तोडफोड' हेच त्याचे स्वाभाविक धोरण असल्याने असा हा मंगळ दुस्थानात, वाईट ग्रहयोगात किंवा वाईट राशी-नक्षत्रात असता त्याची वाईट बीजे अंकुरित होतात. त्यामुळे घटस्फोटाकडे, माणसे तोडण्याकडे या ग्रहाचा कल असतो. चतुर्थ स्थानातील मंगळ घरातील वातावरण सतत संतप्त ठेवण्यात यशस्वी होतो. घरात अथवा आईशी वाद-विवाद, भांडणे किंवा जमिनीवरून ( इस्टेटीवरून) कोर्ट-कचेऱ्या हे या मंगळाचे दृश्य परिणाम असतात. पण चतुर्थातील सु-स्थित मंगळ हा भू म्हणजेच जमिनीची मालकीही नि:संशयपणे प्राप्त करून देतो. सप्तम स्थानातील दु-स्थित मंगळ हा वैवाहिक सुखावर विरजण पाडतो. एकमेकांशी न पटण्याचे पर्यावसान घटस्फोटात होऊ शकते. सप्तम स्थानातील प्रतिकूल नक्षत्र-राशीतील मंगळ जोडीदारास अपघातभय दर्शवतो. पण या स्थानातील  सु-स्थित मंगळ कर्तृत्ववान, कणखर, सक्षम जोडीदारही दर्शवतो.  
हा मंगळ भावना-संवेदनाशून्य नसला तरी हा शारीरिक स्तरावर (फिजिकल लेव्हलवर) जास्त कार्यरत (active)असल्याने ही माणसे भावनांच्या सहजी आहारी जाणारी नसतात. यांचा 'practical approach' जास्त प्रकर्षाने दिसून येतो. या मंगळात सोशिक वृत्ती अभावानेच आढळून येते. जे पटणार नाही त्याला हा मंगळ जोरदार विरोध केल्यावाचून राहत नाही. हा मंगळ हुकुमशाही वृत्तीचा निदर्शक असतो. सेनापती असतो. लोकनायक असतो. जन-नेतृत्व स्वीकारण्यास सदैव उत्सुक असतो. लोक-भावना भडकवण्यासाठी जागृत असतो. शस्त्रांचे सान्निध्य त्याला आवडते. रणभूमीवर त्याच्या सामर्थ्याला वेगळीच झळाळी येते. या मंगळाची अंगकांती एखाद्या तप्त लोहासारखी असते. त्याच्या विचारांत उष्ण लाव्हा खदखदत असतो. अशा मंगळाच्या शौर्याला, क्षमतेला, अंगभूत स्वभावाला जर पोषक दिशा, भूमी आणि परिस्थिती लाभली नाही तर त्याची प्रखरता , दाहकता घरच्या घरीच वणव्यासारखी पसरू शकते आणि तीत नात्यांची राख-रांगोळी झाल्याशिवाय राहत नाही. 
तथापि शनी-गुरु सारख्या ग्रहांच्या योगांत अथवा दृष्टींत या मंगळाचे अवगुण थोडे शमू शकतात. त्याच्या दाहकतेस, विघातक, विध्वंसक वृत्तीस थोडा चाप बसू शकतो. शनीसारखा संयमी, धीरगंभीर आणि शीततत्वाचा ग्रह मंगळासारख्या अग्नितत्वाच्या प्रवृत्तीस काही प्रमाणात शांत करू शकतो. गुरूची सात्विकता, सहिष्णू आणि विवेकी वृत्ती मंगळाच्या अतिरेकाला, अतिक्रोधाला चांगले वळण लावू शकते.    
असा हा साधक-बाधक मंगळ! कधी शत्रूंना चारी मुंड्या चीत करून आपल्या शौर्याचे रणशिंग फुंकणारा तर कधी समाजविघातक कृत्ये करून आपल्याच देशात रक्ताचे पाट वाहणारा! समाज संवर्धनासाठी, धर्म प्रसारासाठी विवेकानंदांच्या ओजस्वी वाणीतून दुमदुमणारा तर हिटलर, स्टालिन, मुसोलिनीच्या रूपाने भयंकर नरसंहार घडवणारा ! कधी एखाद्या कुशल सर्जनच्या बोटांतून रोग्याला नव-संजीवन देणारा तर कधी याच शस्त्रास्त्रांनी निरपराध्यांचा शिरच्छेद करणारा!  कधी देशाचे प्राणपणाने संरक्षण करणारा तर कधी देशांतर्गत भीषण बॉम्बस्फोटांनी मानवी देहाच्या चिंधड्या उडवणारा! कधी आपल्या वैचारिक प्रखरतेने अनिष्ट रूढी, प्रथा, परंपरांचा बिमोड करून नव-विचारांचा पायंडा घालणारा तर कधी याच रुढींच्या, चालीरीतांच्या आधाराने आपल्याच रक्तातील नात्यांचे शिरकाण करणारा!    
बुधाइतकाच पृथ्वीच्या जवळ असलेला हा मंगळ जितका जास्त अभ्यासाल तितका जास्त उलगडेल!