(अ)वास्तव जाहिराती आणि आम्ही

घराघरांत टी.व्ही.चा उगम झाला आणि रस्त्यावरच्या होर्डींग्जवरील जाहिराती घराघरात बोकाळल्या. सिनेमागृहात प्रत्यक्ष पिक्चर सुरु होण्याच्या आधी जाहिराती दाखवतात तर टीव्हीवर मालिकांच्या आधी, मध्ये व नंतर असा तिन्ही त्रिकाळ जाहिरातींचा हैदोस चालू असतो. टीव्हीवर दाखवल्या जाणाऱ्या चित्रपटांचीही तीच परिस्थिती! बरेच जण मालिका बघता याव्यात म्हणून जाहिराती सहन करतात. जाहिरातींच्या वेळी आवाजाचा गळा दाबला जातो. जाहिरातींच्या वेळी घरातील उरलीसुरली कामे आटोपली जातात किंवा ही वेळ एकमेकांशी संवाद साधण्याची सुयोग्य वेळ समजली जाते. जाहिरातींच्या अवास्तव आक्रमणाच्या निषेधार्थ ही पावले उचलली जातात. काही जण किती बाई ह्या जाहिराती  म्हणून त्या जळल्या मेल्या जाहिरातींच्या नावाने सारखी बोटे मोडीत बसतात. एकूण काय जाहिराती या आमच्या जीवनाचा एक अविभाज्य घटक बनल्या आहेत.

काही जाहिरातींमध्ये वेगवेगळ्या नट्या वेगवेगळे साबण आपल्या अंगाला घासत आंघोळ नामक काहीतरी करतात. लक्स,मोती,सिंथोल, संतूर यांपैकी कोणताही साबण चालू शकतो. संतूर मम्मी तर प्रत्येक आंघोळीगणिक अधिकाधिक सुंदर आणि इतकी तरुण दिसते की माधवनही तिच्यावर आणि मम्मी म्हणून तिला बिलगणाऱ्या तिच्या पोट्टीवरही फिदा होतो. मला सांगा की खरोखर किती नट्या हे इंडिअन साबण नामक रसायन आपल्या अंगाला हसत हसत लावतात? बरं, आंघोळ करतानाही यांचा मेक-अप अबाधित असतो. म्हणजे शुटींगवरून घरी आल्यावर रात्री ह्या मेक-अप ठेवून तश्श्याच झोपतात की काय असा प्रश्न पडावा. 

काही जाहिरातींमध्ये गार्नियर,लोरीयल,डोव्ह यांपैकी एखादा शाम्पू  ती आपल्या केसांना लावते. आणि एखादा चमत्कार व्हावा तसे तिचे केस इतके मऊ,मुलायम आणि सुळसुळीत होतात की ती आपल्या केसांना हेलकावे देत चालू लागते. मग तिला बघून इतर पोरींना नैराश्याचे झटके येतात, पोरे धुंद होत तिच्या भोवती पिंगा घालू लागतात. आजकाल समजा जरी एखादीने असा चमत्कारी शाम्पू वापरला आणि ती बाहेर जात केसांना हेलकावे देऊ लागली तरी कोणता चाकरमानी बस-रिक्षा-taxi या त्रयींकडे  न बघता तिच्याकडे बघेल?  

यानंतर भरपूर क्रीम्स, लोशन्स,फेस-पावडरी  चोपडून चोपडून या जाहिरात-सुंदऱ्या गोऱ्या गोऱ्या होतात. आधी त्या बरयाचश्या कळकट,काळ्याकुट्ट असतात व म्हणून घरच्य-दारच्यांकडून धिक्कारलेल्या व उपेक्षित असतात. काही दिवस या क्रीम लावतात आणि अहो आश्चर्यम! यांचे रूप निखरते. यांच्या रुपाची झळाळी पाहून सगळ्यांचे डोळे दिपतात. जो तो ह्यांना मागणी घालायला पुढे सरसावतो. खरच कुठे मिळतात अशी जादुई क्रीम्स? 

एखादा अवाढव्य, खादाड पोट सुटलेला माणूस चिकन खा खा खात असतो तेही अतिशय घाणेरड्या पद्धतीने. खाऊन झाल्यावर तो धौतीयोग का कायासस चूर्ण घेतो. सक्काळी सक्काळी सुफडा एकदम साफ की परत हादडायला मोकळा असा एकूण त्याचा अविर्भाव असतो. अहो पण वाट्टेल तसं खावं आणि पोटाच गटार करावं हा काही चांगला संदेश आहे का?  

माधुरीताई, सोनालीताई बिचाऱ्या नटून-थटून  येऊन तुमच्या-आमच्या भल्यासाठी भांडी घासण्याच्या द्रावणाची जाहिरात करतात. मुळात जी भांडी या स्वत:च्या सुपर-व्हिजनखाली घासून घेतात ती एवढी घाण,मचकटलेली का असतात? त्यावर नुसता चोथा फिरवता क्षणी  ती चमचम चमकायलाच लागतात इतकी की त्यात स्वत:चा चेहराही स्पष्ट दिसतो. आधी भांडी घाण करण्याचं कसब आणि मग ते धुण्याचं! 

 एक हुसैन नामक सेल्समन आगंतुकासारखा घरात घुसतो तोही थेट दुसऱ्यांचे कमोड साफ करण्याचा विडा उचलून! मग आधी गृहिणी त्याच्यावर विश्वास ठेवत नाही. तो प्रात्यक्षिक करायला लावतो आणि कमोड चकचकीत होतो , दुर्गंधीपासून मुक्त होतो. या आधी एक शेजारीण आत जाऊन नाक मुठीत धरून बाहेर आलेली असते आता ती परत आत जाते आणि यावेळेस मात्र ती हसतमुख चेहऱ्याने बाहेर येते.  काय ही हर्पिकची किमया! काय तो हुसैनचा चांगुलपणा! हल्ली प्रत्येकाचे सेल्फ कंटेंड ब्लॉक असताना कोणी कुणाकडे कशाला या पाहुणचारासाठी जाईल ? हा प्रश्न आपल्याला पडतो ,जाहिरातदारांना नाही.

लहान मुलांना ज्या गोष्टी समजू नयेत म्हणून समस्त आईबाप आटापिटा करत असतात त्या गुप्त,खाजगी गोष्टींच्या जाहिरातीही आजकाल कसलीही भीड-मुरवत न बाळगता टीव्हीवर दाखवल्या जातात. उदा. वयात आलेल्या मुलीला लागणारे एखादे साधन तिने कसे वापरावे , कश्या प्रकारे त्याची ठेवण असावी ? ते ती वापरते , दिवसभर हुंदड हुंदड हुंदडते व रात्री सुखाने झोपते. जाहिरात संपते आणि मुलांनी विचारलेल्या प्रश्नांनी बिच्चाऱ्या आई-वडिलांची झोप मात्र उडते.

कुठलेसे कोल्ड-ड्रिंक एक नौजवान घेतो आणि इतका रिफ्रेश होतो की तो गाड्यांच्या टपांवर नाचतो, कड्यांवरून खाली स्वत:ला लोटून देतो. प्रेयसीही इम्प्रेस होते. एवढी ताकद जर कोल्ड-ड्रिंक  मध्ये आहे तर मग फ्लेवर्ड दुधाच्या जाहिराती का दाखवतात? 

कालांतराने जुन्या जाहिरातींची जागा नव्या जाहिराती घेतात. हा सिलसिला असाच चालू राहतो. काहीजण त्याला कंटाळतात, काहीजण त्याच्यापासून नवीन बोध घेतात. हे जाहिरातींचे तथ्य नसलेले भ्रामक युग बघत बसण्याशिवाय किंवा ते बघण्याचे टाळण्याशिवाय आपल्याला दुसरा पर्यायच नसतो.