शिक्षक दिनाच्या निमित्ताने ………….

मानवी मूल्यांवर आधारित शिक्षण आज दुर्मिळ होत चालले आहे. नवीन नवीन शाळा आणि क्लासेसचे जिथेतिथे नुसते पेव फुटले आहे. भरमसाट फी घ्यायची, चकचकीत शाळेत, एअर कंडीशण्ड वर्गात मुलांना बसवायचे आणि तेच ते चाकोरीतले शिक्षण द्यायचे असा सगळा शिक्षणाचा खेळ चालू आहे. मुलांच्या सर्वांगीण विकासाकडे बहुतेक शाळा फारसे लक्ष पुरवित नाहीत. शारीरिक विकासाइतकाच मुलांचा भावनिक विकासही महत्वाचा आहे हे आज शिक्षण क्षेत्रातील महत्वाची पदे भूषवणारे लोकही विसरून गेले आहेत. मुलांचे शिक्षण हे घरापासून सुरु होत असल्याने मुलांचे पालक हेच त्यांचे पहिले शिक्षक असतात. पण वेळेच्या अभावापायी म्हणा किंवा इच्छेच्या अभावापायी पण बहुतांश पालक ही आद्य  शिक्षकाची भूमिका निष्ठेने बजावताना दिसत नाहीत. त्यामुळेच की काय शारीरिक आणि भावनिक सक्षमता हरवून बसलेली आणि केवळ पैशालाच परब्रम्ह मानणारी पिढी यापुढे निर्माण होईल की काय अशी शंका मनाला ग्रासू लागली आहे.         
मोकळ्या वातावरणात जाणे, सकाळचा अद्वितीय निसर्ग पाहणे, आजूबाजूच्या परिसरातील झाडा-फुलांशी मायेने बोलणे, सूर्योदय पाहणे, आकाशाचे रंग बदलताना डोळ्यांनी टिपणे, मुक्या प्राण्यांशी ममतेने वागणे, संकटग्रस्तांची  तत्परतेने मदत करणे,  कोणत्याही सामाजिक,आर्थिक स्तरातील माणसाशी शालीनतेने वागणे, त्याच्या व्यवसायाचा यथायोग्य आदर करणे, दैनंदिन व्यवहारातील छोट्या छोट्या गोष्टी समजून घेणे, घरी पालकांना सर्व प्रकारची मदत करणे या आणि अशासारख्या सवयी आज आपण मुलांना लावतो आहोत का याचा पालकांनी आणि शिक्षकांनी अंतर्मुख होऊन विचार करण्याची पाळी आली आहे.           
प्रदूषणावर शाळेत धडा असतो पण हे प्रदूषण टाळण्यासाठी नेमके काय करायला हवे याचे प्रात्यक्षिक मुलांना का दाखवत नाहीत?  रस्त्यावर इथेतिथे कचरा टाकू नये ही वृत्ती अंगी बाणण्यासाठी मुलांना शहराच्या, गावाच्या अस्वच्छ भागाची पाहणी करायला नेउन तेथील वातावरण आणि आजूबाजूच्या परिसरातील लोकांची गैरसोय दाखवणे गरजेचे नाही का? विजेचा,पाण्याचा वापर नियंत्रित कसा करावा हे शिकवणे महत्वाचे नाही का? वृध्द,आजारी माणसाची शुश्रुषा कशी करावी, प्रथमोपचार कसे करावेत, शासनाने पुरविलेल्या शासकीय सुविधांचा लाभ कशा प्रकारे घ्यावा, मानवी मुल्यांची जपणूक कशी करावी, झाडे कशी लावावीत व त्यांची निगा कशी राखावी अशा कोणत्याही प्रकारचे शिक्षण देण्यास शाळा तसेच पालक अनुत्सुक दिसून येतात.     
आजकाल मुलांच्या शाळेच्या सहलीही पंचतारांकित हॉटेलात उतरतात. एकंदर पॉश शाळा, हॉटेल्स आणि मॉल्स या सो-कॉल्ड उच्चभ्रू वातावरणात मुले वाढतात पण विकसित होत नाहीत. शिक्षकांनी शिकवलेल्या पाठ्यपुस्तकाच्या धड्यातील  उत्तरे पाठ करून परीक्षेत घोकणे याला बुद्धीचा विकास कसे म्हणायचे? भूमितीतील प्रमेये आणि भाषेचे निबंध मुले पाठ करतात केवळ काही मार्कांचे उद्दिष्ट ठेवून! घरी पालकांना वेळ नसल्याने श्लोक वर्ग, संस्कार वर्ग इथे मुलांना बळजबरीने पाठवले जाते,  कुत्र्यांच्या, मांजरींच्या पिल्लांना दगड मार, त्यांच्या शेपट्या ओढ, झाडांची पाने, फुले कुस्करून त्यांचा लगदा कर, दुपारच्या वेळी लोकांच्या घराची डोअरबेल वाजवून पळून जा अशा बाललीलांत बरीचशी मुले रमताना दिसतात, सगळ्यात कळस म्हणजे छंद वर्गात मुलांना ढकलणे! चित्रकला-गाणे-नृत्य याकडे आपल्या मुलाचा कल आहे की नाही हे आजमावण्यासाठी हा आटापिटा केला जातो. हे सगळे सातव्या-आठव्या इयत्तेपर्यंत चालते. नववी आणि दहावीत मूल गेले की हे सगळे छंद वर्ग ताबडतोब मुलाला न विचारताच बंद केले जातात. मग अभ्यास एके अभ्यास. तू अमके टक्के मिळव, तुला महागडी वस्तू मिळेल हे आमिष दाखवले की आपली जबाबदारी संपली या भ्रमात अनेक पालक वावरत असतात. नापास झालेल्या मुलांना घरी-दारी अपमान सहन करावा लागतो. तू धुणी-भांडी कर, तू वडा-पावाची गाडी चालव असे मौलिक सल्ले पालक आणि शिक्षकांकडून मुलांना दिले जातात त्यांच्या हातात असलेल्या एखाद्या कलेची जराही दाखल न घेता!              
आपण माणूस घडवतो आहोत की पैशांचा पाऊस पाडणाऱ्या टाकसाळी बनवतो आहोत, आपण भावना-संवेदनांची कदर करणारी पिढी घडवत आहोत की कोरडेठक्क पाषाण घडवत आहोत, आपण दुसरयाला माणुसकीने वागवणारी पिढी घडवत आहोत की दुसऱ्याला सतत निंदनीय, तिरस्करणीय पद्धतीने अवमानित करणारे, अर्वाच्च्य शब्दांनी संबोधणारे, केवळ काही रकमेसाठी समाजातील कार्यनिष्ठ माणसांचा खून पाडणारे, स्त्री-जातीची अब्रू वेशीवर टांगणारे नर-राक्षस घडवत आहोत, आपण निसर्गाचे, प्राणीमात्रांचे मित्र घडवत आहोत की शत्रू, आपण जीवनातील आव्हाने खंबीरपणे स्वीकारणारी पिढी घडवत आहोत की नैराश्याच्या गर्तेत स्वत:ला झोकून आयुष्य पणाला लावणारी, आत्महत्येस प्रवृत्त होणारी, व्यसनांच्या आहारी जाउन स्वत:ला बरबाद करणारी  पिढी घडवत आहोत का याचा अतिशय गांभीर्याने विचार करण्याची वेळ कधीच येउन ठेपली आहे.